استصحاب زمانیاتاستصحاب زمانیات به حکم به بقای امور تدریجی الحصول در ظرف زمان اطلاق می‌شود. ۱ - تعریفاستصحاب زمانیات از اقسام استصحاب امور تدریجی و مقابل استصحاب زمان می‌باشد و به معنای حکم به بقای اموری است که به تدریج و در بستر زمان موجود می‌شود؛ به این صورت که تا جزء سابق از بین نرود، نوبت به جزء لاحق نمی‌رسد و هیچ گاه تمام اجزای آن در یک زمان اجتماع نمی‌کند، مانند: تکلم، کتابت، راه رفتن، جریان آب در رودخانه ، که وجود ثابت و مستقری ندارند، بلکه اجزای آنها به تدریج در ظرف زمان حاصل می‌شود. در این گونه موارد، اگر برای مثال، تا زمان معینی یقین به تکلم و یا کتابت باشد و سپس در بقای آن شک شود، مجرای استصحاب زمانیات، می‌باشد. ۲ - حجیتدر حجیت این استصحاب اختلاف وجود دارد و منشأ اختلاف در این است که استصحاب در موارد شک در بقا، جاری است نه در موارد شک در حدوث، و از آن جا که زمانیات، دارای بقا و ثبات نیست، پس شک در آنها، شک در بقا نیست، بلکه شک در حدوث است. قائلین به حجیت این استصحاب، پاسخ می‌دهند که هر چند به دقت عقلی، استصحاب در زمانیات جاری نیست، اما عرف این دقت عقلی را به کار نمی‌بندد و با دید مسامحی، یک نوع وحدت اعتباری (غیر حقیقی) میان اجزای زمانیات لحاظ نموده و آنها را استصحاب می‌نماید. البته توجیه دیگری نیز برای جریان استصحاب در زمانیات وجود دارد. مرحوم « شیخ انصاری » در مواردی که امکان فرض یک امر واحد مستمر وجود داشته باشد، استصحاب را در زمانیات جاری می‌داند. برخی مانند مرحوم « نایینی » استصحاب را مطلقا در زمانیات جاری می‌دانند. [۹]
فاضل لنکرانی، محمد، کفایة الاصول، ج۵، ص۳۸۵.
[۱۰]
فاضل لنکرانی، محمد، کفایة الاصول، ج۵، ص۳۹۰.
[۱۱]
فاضل لنکرانی، محمد، سیری کامل در اصول فقه، ج۱۴، ص۵۳۸.
[۱۲]
کوثرانی، محمود، الاستصحاب فی الشریعة الاسلامیة، ص۲۷۹.
[۱۳]
مغنیه، محمد جواد، علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید، ص۳۷۳.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۱۷۰، برگرفته از مقاله «استصحاب زمانیات». |